Bisesh Sambad Khimlala Devkota 16th dec part 1

Bisesh Sambad Khimlala Devkota 16th dec part 1

Bisesh Sambad Khimlala Devkota 16th dec part 1

Bisesh Sambad Khimlala Devkota 16th dec part 2

वैकल्पिक धारको अपहिार्यता :खिमलाल देवकोटा

राजनीति विकल्पै विकल्पको खेल हो भने समयको गतिसंगै विद्यामान परिस्थितिको विकल्पका रुपमा चालु राजनीतिको विकल्पका रुपमा अर्को नया धार र राजनीति अपरिहार्य जस्तै वन्दछ । यसो वन्न सकेन भने राजनीति पनि धर्म शास्त्र वन्छ जसको कहिल्यै विकल्प खोजिदैन र धर्मशास्त्रमा कहिल्यै वहस गरिदैन विकल्प खोजिदैन र सो को आखा चिम्म गरेर अनुशरण गर्नु नै सच्चा अनुयायी ठहर्छ । धर्म र राजनीतिको यो भिन्नताका वीच पनि नेपाली समाजमा भने धर्म र राजनीतिलाई एक सिक्काका दुई पाटाका रुपमा वुझने र दशकौदेखि चलिआएको नीति विधि विचार र नेतृत्व विना शर्त स्वीकार्न पर्ने र जीवनपर्यन्त नेता भएरै आर्यघाट जाने प्रवृत्ति मौलाएको परिप्रेक्षमा वैकल्पिक राजनीतिक धारको अपरिहार्यताका वारेमा चर्चा गर्न कोशिश गरिएको छ ।

विज्ञानको नया आविष्कार पछि पनि सो प्रति प्रतिप्रश्न गर्दै नया आविष्कारको थालनी हुन्छ लामो प्रयत्न पछि सोको सफलता हासिल हुन्छ । राजनीतिमा नेतृत्वले दुर दृष्टि राख्न पर्छ र वस्तुगत परिस्थितिको सही आंकलन गरी सोका आधारमा वर्तमानको विकल्प प्रस्तुत गर्न सक्नपर्छ । राजनीतिमा जव यस कुराको अभाव हुन्छ समाजमा गतिमन्धता आई पर्छ । यही गतिमन्दताको शिकार विश्वव्यापि रुपमा विश्व समाजले नै र नेपाली धरातलीय यथार्थको हिसावले पनि नेपाली समाज भएको छ । विश्वव्यापि रुपमा शासन गर्ने राजनैतिक आधार समाप्त भएर धार्मिक आधार क्रिश्चियानीटी वनेको छ र ईस्लामिक स्टेट विरुद्धको आक्रमण विश्व राजनीति वनेको छ भने नेपाली राजनीतिमा राणा विरुद्धको कृयाकलाप पंचायत विरुद्धको कृयाकलाप जनयुद्ध र ज्ञानेन्द्रको शाही कु को पक्ष र विपक्षमा लाग्नु एक अर्कालाई विध्वंश गर्नु नै राजनीति मानिन्थ्यो अव त्यो चरण समाप्त भएको छ र अव विध्वंशको हैन निर्माणको राजनीति आरम्भ गर्नु जरुरी भएको छ यस कारण हाल कायम रहेका राजनीतिले मिति सकिएको औषधि भएका कारण पनि वैकल्पिक राजनीतिको अपरिहार्यता देखिएको छ ।

संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको संविधान जारी भए पछि नेपाली राजनीति वदलिएको छ । पुजिवादी चरणमा प्रवेश गरेसंगै नेपाली समाजको चरित्र पनि वदलिएको छ राजनीति र समाजको वदलाव संगै मानवीय चेतनामा पनि वदलाव आएकोछ । वदलिएको चेतनालाई नेतृत्व गर्न राजनीति वदलिन जरुरी छ तर वदलिन नसक्ने राजनीतिले विश्राम लिने पक्का छ । पुरानोको निरन्तरताको कार्यसुचि वनाएका राजनीतिक पार्टीहरु ढिलो चाडो अवसान हुने नै हो । अवसान हुनु अघि नै सो को विकल्प तयार गर्न पर्छ त्यसकारण पनि वैकल्पिक राजनीतिको आवश्यकता पुष्टि हुनेछ ।

विश्वका कैयौ विकसित मुलुकहरुमा पनि विद्यामान राजनीतिको वैकल्पिक धार विकास गरिरहेकाछन् र तिनले आफनो औचित्य पुष्टि गर्न सफल पनि भएका छन् । डेनमार्कको अल्टरनेटिभ पार्टी यसको ज्वलन्त उदाहरण हो । जसले पुरानो तरिकाको राजनीति जो नेतावाट कार्यकर्तामा पुग्छ माथिवाट तलको यात्रा तय गर्छ र नीति निर्माणको ठेक्का खास केही टाठावाठा र माथि वसेकाले मात्रै लिन्छन् तल वसेकाहरुको जिम्मा वुझि वा नवुझी सो को कार्यान्वयन गर्ने मात्रै हुन्छ । अर्थात राजनीतिमा दुईखाले वर्ग स्थायी रुपमा वचाईराख्ने कोशिस गर्छ । यो राजनीति अव मिति सकिएको औषधि जस्तै भैसक्यो भन्दै राजनीति केही खास मान्छेको पेशा हैन यो त जनसेवा हो । राजनीति राज्यको र सिंगो समाजको सरोकारको विषय हो त्यसैले नीति माथिवाट हैन तलैवाट वन्न पर्छ नेतृत्व कसैको टिका लगाएर वा स्वघोषित हैन जन अनुमोदनवाट मात्रै प्राप्त हुन्छ । चुन्ने मात्रै हैन फिर्ता वोलाउन पनि मतदाताले अधिकार राख्दछन् भन्ने मान्यतालाई अघि सारयो र निकै छिटै उ स्थापित पनि भयो । ठीक त्यसै गरी अमेरिका वा वेलायत वा रुस वा चिन नै किन नहुन उनीहरु कहिल्यै विगतको चर्चामा राजनीति गरेनन् सधैभरी भविश्यको योजनाका आधारमा मुलुकलाई अघि वढाउने खाका पेश गरे र तयसैलाई जनताको तल्लो पक्तिले स्वीकार वा अस्वीकार गरेका आधारमा उनीहरु पार्टी संचालन वा राज्य संचालन गर्ने हैसियतमा छन् । तर अविकसित मुलुकहरुको विरासत भने विगतको चर्चा र ईतिहासको व्याजमा राजनीतिक दल नेता नेतृत्वमा रहनुपर्ने दावा र आदत आज पर्यन्त पनि कायम छ । त्यसैले त हामी पछि परेका छौ भन्ने कुरालाई आत्मसात गर्ने हो भने यो परम्परा तोडन जरुरी भएको छ । त्यस कारण पनि वैकल्पिक धारको विकासको खाचो भएको छ ।

समाजको गति संगै चल्न नसक्ने राजनीति ईतिहासको वस्तु वन्न पुग्छ नै त्यस तथ्यलाई वेलैमा आत्मसात गर्दै नेपाली समाजकालागि पनि उपयुक्त विधि र प्रकृया सहितको नया तथा वैकल्पिक राजनैतिक धारको खाचो महशुश भएको छ । राणा र राजाको निरंकुशताको अन्तकालागि वनेका पार्टीहरु गणतन्त्र प्राप्ती पछि पनि त्यही रुपमा राख्ने भनेको राणा वा राजाका स्थानमा नेताहरुलाई राख्ने घुमाउरो मनसाय हो । राणा र राजाका ठाउमा यो वा त्यो नेतालाई विराजमान वनाउदैमा राजनैतिक परिवर्तनको अनुभुति दिलाउन सकिदैन । त्यसैले हिजो जे उद्देश्यकासाथ गठन भएका पार्टी हुन तिनले त्यो उद्देश्य हासिल भए पछि पनि सोही रुपमा निरन्तर चलाई राख्ने कुरा सर्वथा अनुचित हुन्छ त्यसैले नया वैकल्पिक विचारको विधिको नेतुत्वको कार्यशैलीको र कार्यक्रमको विकास गरौ । 

Interviews from Quito - Marta Harnecker

20150929_115542.mp4Joint closing session by AIBO closing speech delivered by Khimlal Devkota, Seminar for Parliament Members of Developing Countries 9-29 sep 2015 Beijing China,

20150929_115349.mp4Joint closing session by AIBO closing speech delivered by Khimlal Devkota, Seminar for Parliament Members of Developing Countries 9-29 sep 2015 Beijing China,

20150929_115047.mp4Joint closing session by AIBO closing speech delivered by Khimlal Devkota, Seminar for Parliament Members of Developing Countries 9-29 sep 2015 Beijing China,

भट्टराईको पार्टी परित्याग र प्रश्नहरु

http://kantipur.ekantipur.com/news/2015-10-08/20151008081019.htmlhttp://kantipur.ekantipur.com/news/2015-10-08/20151008081019.html

विचार/विश्‍लेषण

भट्टराईको पार्टी परित्याग र प्रश्नहरु

1.7kSHARES

Shareon facebookShareon twitter

आश्विन २१, २०७२- पार्टी विचारका आधारमा बन्छन्, विचारको बहस पार्टीमा हुन्छ। यो आम मान्यता हो। तर विचारको कुरा गर्नासाथ षडयन्त्रको सिद्धान्त हावी भएको हाम्रोजस्तो मुलुकमा विचारको कुरा उठाउनेहरू यात अव्यावहारिक या विदेशीको प्रभावमा परेको वा यस्तै केही भन्ने गरिन्छ। पञ्चायतकालमा ‘सीआईडी’ भनिदिएपछि टन्टै खलास हुन्थ्यो। यतिबेला पनि ‘पार्टी विरोधी’, ‘विदेशीको इसारामा गरिएको’ भनिदिएपछि आम मानिसहरूको ध्यान केन्द्रित गर्न पनि सकिने र आफू विचारको बहसको झन्झटमा पर्न र मिहेनत गर्न पनि नपर्ने सहज बाटो रोज्ने प्रवृत्ति हामीकहाँ हावी भएको छ। यसखाले प्रवृत्तिसँग सम्बन्धविच्छेद गर्ने हिम्मत गरेमात्रै भावी चुनौती सामना गर्ने योजना बन्ला, अन्यथा भन्न सकिन्न। को के हो भन्दै गर्दा आफू को हो भन्ने कुरा पनि ख्याल गर्न जरुरी छ। अरुलाई चोरऔंला देखाउँदै गर्दा बाँकी चार औंला आफैंतिर फर्केको पनि बिर्सनु हुँदैन।

प्रसंग एमाओवादी पार्टी परित्याग गरेका डा. बाबुराम भट्टराईको हो। उनको कदम, शैली र समय मिल्यो/मिलेन, त्यो अलग पाटो हो। उनको सबै कुराको समर्थन वा सबै कुराको विरोध गर्नुपर्छ भन्ने मान्यताको म एकदमै विरोधी हुँ। तथ्यका आधारमा समर्थन र विरोध गरौं, तर्क गरौं कुतर्कको सहारा नलिऊँ भन्नेमात्रै मेरो आग्रह हो। जेसुकै कारणले होस्, उनी यतिबेला चर्चाको शिखरमा छन्। संवाद समितिको सभापतिको जिम्मेवारी पुरा गरेर संविधान जारी गरेर अब ऐतिहासिक कार्यभार पुरा भयो भन्ने ठानी भद्र र संक्षिप्त पत्रकार सम्मेलन गरी पार्टी र संविधानसभाको सदस्यता त्याग गरेर उत्पीडित मधेसी र थारुहरूको जायज मागलाई सम्बोधन गर्ने उपायसहित सहजीकरणका लागि देश दौडाहामा निस्केका उनीमाथि यतिबेला हजार आरोपहरू बर्सिएका छन्। उनी सरहका मानिसहरूले कुर्सीका निम्ति कुनचाहिँं दौडाहा बाँकी राखे होलान्? 

त्याग्ने भन्ने कुरा नेपाली राजनीतिमा नसिरुद्दिनको कथा सावित भएको अवस्थामा एकजना त्यागीको एउटा कुनामा सम्म पनि सकारात्मक मूल्यांकन गर्न नसक्ने प्रवृत्ति के राम्रो प्रवृत्ति हो? त्यसो हो भने मुलुक दोहन गर्ने जायज वा नाजायज प्रतिस्पर्धामा बिना कुनै अपवाद सबै लाग्नुपर्ने हो? वा उनको त्यो कदमले समकालीन नेताहरूलाई असह्य व्यंग भएको कारणले पचाउनसकेका छैनन् वा के हो? तर राज्य स्थानहदको आदेशकै शैलीमा अमूक ठाउँमा नजान आग्रह गर्छ, पार्टीहरू उनलाई सहभागी नगराउन फर्मान जारी गर्छ र कतिपय मानिसहरू उनलाई अमूक देशको प्रभावमा परेको भन्न र परम्परागत शैलीमै आक्षेप लगाउन पनि पछि पर्दैनन्। 

छिमेकी मुलुक भारतले अन्यायपूर्ण तरिकाले नाकाबन्दी गर्छ, उनी भत्र्सना गर्छन्। अरु नेताहरू नाकाबन्दी खोलिदिन आग्रह गर्छन्, भत्र्सना गर्ने हिम्मत गर्दैनन्। तैपनि आफूलाई भारतको प्रभावमा नपरेको अरुलाई प्रभावमा परेका भन्न छुटाउँदैनन्। सबभन्दा उदेकलाग्दो कुरा त के हो भने उनले पार्टी परित्याग गरे, पार्टी फुटाएनन्। आफ्ना समर्थकहरू कसैलाई पनि आफूसँगै आउन आग्रहसम्म गरेनन्। तर उनले किन पार्टी परित्याग गरे होलान्? भनेर ठन्डा दिमागले सोच्ने कष्ट कमैले मात्रै गरे। पार्टी नफुटाएको सकारात्मक अर्थ लगाउन पनि कन्जुस्याइँ गरे। बरु उल्टै अझै पनि उनकै विरुद्धमा छापाहरू रंगाएर नेताहरू आत्मरति गर्नथाले, अब प्रश्न गर्ने बेला भयो कि नेताजी तपाईंको बाबुरामको बदख्वाइँ गर्ने बाहेक अरु कुनै एजेन्डा नै छैन कि तपाईंको ल्याकत नै त्यति हो? यदि उनको बदख्वाइँ नै राजनीति हो भने यो संविधानको कार्यान्वयन तपाईंको हातबाट सम्भव छैन। तपाईंको विकल्प देश र जनताले खोज्नेछन्। 

इतिहासको निर्ममतापूर्वक मूल्यांकन गर्नैपर्छ। तर भविष्यको मार्गप्रशस्त नहुने इतिहासको खोतल्याइँले केही लछारपाटो लाग्दैन। संविधान जारी भैसकेपछिको मुलुकको अवस्था अब भिन्न भएको छ। राजनीतिक रूपमा एक युगको अन्त्य भएर नयाँ युगको आरम्भ भएको छ। समाज तीव्र रूपमा रूपान्तरित भएको छ र जसलाई पुँजीवादमा पाइला टेकेको भनिएको छ र अबको राजनीति विकासको राजनीति र जनताको जीवनस्तर उठाउने राजनीति भनिएको छ। त्यसका लागि कुन राजनीतिक दल र नेतामा के छ खाका, यतिबेला मानिसहरूले हेर्न चाहेका छन्। अब कति वर्ष जेल बसेको र कसले कसलाई कति चर्को स्वरमा गाली गर्न सक्यो भनेर पार्टीमा मूल्यांकन हुने अवधि पनि समाप्त भयो। जनवादी क्रान्तिकालमा त्यो जरुरी पनि थियो, अब समाजवादी क्रान्तिका लागि भावी योजनाको खाँचो छ। पुरानै आदत, चरित्र, बानी–व्यहोरा सहितको नेतृत्व र पुरानै ढर्राको पार्टी संगठन, त्यसको सञ्चालन तरिकालाई बपौती ठानेर बचाइराख्ने कर्म गरियो भने समयले पर्खिने छैन। पतन अवश्यंभावी छ। त्यसैले यतिबेला संविधान कार्यान्वयन गर्ने चुनौतीका बारेमा प्रत्येक नेता, कार्यकर्ता र पार्टीहरूमा स्पष्ट खाका चाहिएको छ। त्यो खाका वैज्ञानिक, व्यावहारिक र विश्वासिलो पनि हुनुपर्‍यो, कोरा कल्पना, भावना वा अरुको सत्तोसराप यतिबेलाको राजनीतिको चुरो कुरा हुँदै होइन। 

नयाँ संविधानले जीवन पाओस्, दुर्घटना व्यहोर्न नपरोस्। कसैलाई आरोप–प्रत्यारोप हैन, सबै जिम्मेवार बनौं। नयाँ संविधान, नयाँ विचार, नयाँ शैली सहितको संगठन र नयाँ नेपाल निर्माणको अभियानमा जुटौं।

प्रकाशित: आश्विन २१, २०७२